Διαισθητική διατροφή

Σε αυτό το άρθρο δε θα μιλήσω για κάποια δίαιτα, ή υγιεινή διατροφή και δε θα δώσω συμβουλές σαν διαιτολόγος. Αντίθετα, θα μιλήσω για κάτι εντελώς διαφορετικό, κάτι που δεν έχει σχέση με κανόνες, με θερμίδες, με ζύγισμα, με κιλά και ζυγαριά. Απευθύνομαι σε όλους εμάς που είμαστε πολλές φορές εθισμένοι στο φαγητό, τρώμε κι έχουμε τύψεις, μισούμε πολλές φορές το σώμα μας, έχουμε βαρεθεί και θυμώσει με τις δίαιτες που κυκλοφορούν στο εμπόριο, και επιθυμούμε κάτι διαφορετικό, μόνιμο και πάνω απ’όλα ελεύθερο.

Μπορεί να σας ακουστεί πολύ περίεργο και να σας φοβίσει στην αρχή. Αν είστε πιο ανοιχτοί, αξίζει να το δοκιμάσετε και να πειραματιστείτε. Δεν είναι δική μου ιδέα, το έχουν δοκιμάσει πολλοί άνθρωποι (αναφέρω και τις πηγές στο τέλος του άρθρου).

Από προσωπική μου εμπειρία γράφω τι λειτουργεί, πως και γιατί.

Τι είναι η διαισθητική διατροφή;

Μιλάμε για ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της διατροφής, ο οποίος ονομάζεται Διαισθητική Διατροφή (Intuitive Eating). Θα εξετάσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τα συναισθήματα μας, τα μηνύματα που μας στέλνει το σώμα μας και τις ανάγκες μας σαν άνθρωποι. Στην τελική, εμείς ξέρουμε καλύτερα πόσο πολύ πεινάμε, τι σκεφτόμαστε και τι νιώθουμε.

Θα μάθουμε πως να ακούμε το σώμα μας και τις ανάγκες του και όλα τα εμπόδια που υπάρχουν μέσα μας που μας δυσκολεύουν και μας στερούν την κρυμμένη σοφία που έχουμε.

Στην ερώτηση “θα χάσω κιλά;” δεν υπάρχει απάντηση.
Πολλοί από εμάς θα χάσουν, αλλά δεν πρόκειται για μια ακόμη δίαιτα που κυκλοφορεί. Μιλάμε για αλλαγή στον τρόπο που αντιμετωπίζει κανείς το φαγητό, την σχέση του με αυτό και την αλήθεια σχετικά με το τρόπο που τρώει. Μιλάμε για ελευθερία και γνώση βαθιά του εαυτού μας, που θα μας κάνει να βρούμε την αλήθεια μας. Χρειάζεται χρόνος, υπομονή και πολύ κατανόηση του ίδιου μας του εαυτού. Ανοίγουμε το βιβλίο του εαυτού μας και βρίσκουμε την κρυμμένη σοφία του.

 

Αρχές διαισθητικής διατροφής

Υπάρχουν 10 αρχές που πρέπει να γνωρίζουμε, οι οποίες λειτουργούν σαν συμβουλές και όχι ως κανόνες.

Αρχή 1η: Απορρίψτε τη νοοτροπία της δίαιτας

Πετάξτε όλα τα βιβλία και τα περιοδικά δίαιτας που σας γεμίζουν με λάθος ελπίδες για γρήγορη, εύκολη και μόνιμη απώλεια βάρους. Θυμώστε με τα ψέματα που σας έχουν οδηγήσει να αισθάνεστε αποτυχημένοι κάθε φορά που μια καινούργια δίαιτα σταμάτησε να λειτουργεί και πήρατε πίσω όλο το βάρος. Εάν αφήσετε έστω και μια μικρή κρυφή ελπίδα να σας περιτριγυρίζει ότι μια καινούργια δίαιτα θα σας βοηθήσει, θα σας αποτρέψει από το να είστε ελεύθεροι και ανοιχτοί στο να ανακαλύψετε τη διαισθητική διατροφή.

Ας θυμηθούμε τις φορές που ξεκινήσαμε μια δίαιτα που υποσχόταν γρήγορα αποτελέσματα. Πόση στέρηση, πόσοι κανόνες και μετά τα κιλά επανέρχονται τα ίδια ή και περισσότερα. Και μετά πάλι ο ίδιος φαύλος κύκλος.

Η ιδέα ότι δεν είμαστε ελεύθεροι να φάμε ότι θέλουμε, μας δημιουργεί υποσυνείδητα ή και συνειδητά σύνδρομο στέρησης.

Όταν μπαίνουμε στη διαδικασία της δίαιτας, δεν τρώμε βάσει των προτιμήσεων μας, της ενεργειακής μας ανάγκης, της πείνας μας και μόνο η ιδέα ότι δεν είμαστε ελεύθεροι να φάμε ότι θέλουμε, μας δημιουργεί υποσυνείδητα ή και συνειδητά σύνδρομο στέρησης. Γι’αυτό και όταν σταματάμε τη δίαιτα, επαναστατούμε και γυρίζουμε στις παλιές διατροφικές μας συνήθειες, με αποτέλεσμα να ξαναπάρουμε πίσω όλο το βάρος και να αισθανθούμε πάλι αποτυχημένοι. Το χειρότερο είναι όταν έχουμε κάνει πολλές δίαιτες και δεν ξέρουμε πια τι είναι "καλό" και "αν πρέπει να το φάμε" και τι είναι "κακό και να το αποφύγουμε".

Σαν προσωπική άσκηση, θα σας πρότεινα και θα σας βοηθούσε πολύ να κάνετε τα εξής:

• Να καλλιεργήσετε την συμπόνια σε σχέση με τον εαυτό σας.
• Να ερευνήσετε το ιστορικό της διατροφής σας.
• Να αναγνωρίσετε και να καταγράψετε πως οι δίαιτες έχουν αλλάξει τη ζωή σας και σας έχουν επηρεάσει ψυχολογικά και σωματικά.
• Να σκεφτείτε βαθιά τα οφέλη του να μην ξαναμπείτε στον ίδιο δρόμο της στέρησης και τον φαύλο κύκλο μιας καινούργιας δίαιτας.
• Να αναγνωρίσετε τον τρόπο που σκέφτεστε σχετικά με τις δίαιτες.

Από την παραπάνω λίστα, θα μιλήσω λίγο πιο αναλυτικά σχετικά με την συμπόνια του εαυτού μας.

Είναι σημαντικό να έχετε στο μυαλό σας, ότι κάθε φορά που τρώτε, είναι μια ευκαιρία να μάθετε για το σώμα σας και την ψυχολογία σας.

Η διαισθητική διατροφή είναι μια διαδικασία γνώσης. Είναι όπως ένα μικρό παιδί που μαθαίνει να περπατάει και οι γονείς του το υποστηρίζουν σε κάθε του προσπάθεια και το ενθαρρύνουν. Φυσικά δεν μπορούμε να φανταστούμε γονείς να φωνάζουν με θυμό και να τιμωρούν το παιδί σε κάθε αποτυχημένη του προσπάθεια. Έτσι και εδώ, μαθαίνουμε να υποστηρίζουμε τον εαυτό μας σε κάθε του βήμα. Σταματήστε να αυτοτιμωρήστε και αναπτύξτε αγάπη για το σώμα σας και τον εαυτό σας. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η συμπόνια για τον εαυτό μας έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους που είχαν τύψεις μετά από ένα γεύμα.

Ασκήσεις σχετικά με την συμπόνοια του εαυτού μας που αξίζει να κάνουμε:

1. Σκεφτείτε τις φορές που παλέψατε με το φαγητό και πως αντιδρούσατε μέσα σας! Γράψτε τι κάνατε συνήθως και τι λέγατε στον εαυτό σας. Δώστε σημασία στον τόνο της εσωτερική σας φωνής, ήταν σκληρή και έντονη ή ευγενική και απαλή;
2. Αν είχατε ένα αγαπημένο φίλο που παλεύει με το φαγητό πως θα τον αντιμετωπίζατε; Γράψτε τι θα του λέγατε. Σκεφτείτε τον τόνο της φωνής σας, είναι σκληρός ή ευγενικός;
3. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον τρόπο που θα μιλούσατε σε ένα φίλο και στον τρόπο που μιλάτε στον εαυτό σας; Αν ναι, ποιοι λόγοι ή φόβοι σας οδηγούν να συμπεριφέρεστε στον εαυτό σας ή στους άλλους διαφορετικά;
4. Πως θα άλλαζαν τα πράγματα αν συμπεριφερόμασταν ευγενικά στον εαυτό μας όπως και στα αγαπημένα μας πρόσωπα;
5. Οι εκφοβισμοί (bullying) στο όνομα της διατροφής δεν λειτουργούν και μπορούν να βλάψουν την υγεία σας μακροπρόθεσμα. Χρησιμοποιείται έντονη αυτοκριτική για τα θέματα της διατροφής σας; Σκεφτείτε μια πρόσφατη δύσκολη κατάσταση σε σχέση με το φαγητό και θυμηθείτε πως νιώσατε. Καταγράψτε όλα τα συναισθήματα σας.
6. Τι λόγια συμπονετικά και γεμάτα αγάπη θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε αντί για τον εσωτερικό σας “δαίμονα”; Μπορεί να σας βοηθήσει να σκεφτείτε τι θα λέγατε σε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο και να μιλήσετε με τον ίδιο τρόπο στον εαυτό σας. Πως σας κάνει να αισθάνεστε ψυχολογικά και σωματικά;

Ερευνήστε το ιστορικό της διατροφής σας

Πρέπει να επαναλάβω ότι η διαισθητική διατροφή ΔΕΝ είναι δίαιτα! Οι παρακάτω ερωτήσεις θα μας βοηθήσουν να βάλουμε σε τάξη στο μυαλό μας, τους λόγους που ξεκινήσαμε μια δίαιτα, το είδος της δίαιτας, τη διάρκεια, το αν χάσαμε βάρος και αν πήραμε και παραπάνω κιλά:

1. Ηλικία.
2. Λόγος που ξεκινήσαμε τη δίαιτα.
3. Πόσο καιρό την κάναμε.
4. Αν χάσαμε βάρος.
5. Αν χάσαμε βάρος, πόσο καιρό το διατηρήσαμε;
6. Ξαναπήραμε τα κιλά πίσω;
7. Άλλα σχόλια που μπορούμε να σκεφτούμε.

Μετά από τις σύντομες αυτές ερωτήσεις, ας ερευνήσουμε σε βάθος τον εαυτό μας σε σχέση με το ιστορικό διατροφής. Αναλυτικά:

1. Ας αναλογιστούμε γιατί ξεκινήσαμε δίαιτα. Νιώσαμε πίεση να χάσουμε κιλά από το οικογενειακό μας περιβάλλον, τους φίλους ή τον γιατρό μας;
2. Πως ήταν η πρώτη μας δίαιτα; Ήταν εύκολη; Γιατί;
3. Ποιο ήταν το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που διατηρήσαμε τα κιλά που χάσαμε από μια δίαιτα;
4. Τώρα το βρίσκουμε πιο δύσκολο να ακολουθήσουμε μια δίαιτα; Πνευματικά και ψυχολογικά;

Κάντε μια λίστα με το πως οι δίαιτες επηρέασαν τη ζωή σας

Σωματικά συμπτώματα

• Αύξηση βάρους.
• Αργός μεταβολισμός.
• Έντονη επιθυμία για υδατάνθρακες.
• Αυξομειώσεις του σακχάρου στο αίμα.
• Αποσύνδεση από την αίσθηση της πείνας.
• Αποσύνδεση από το σημείο κορεσμού μετά το φαγητό.
• Χρόνια κόπωση, ακόμα κι αν κοιμόμαστε καλά.
• Χάσιμο μαλλιών (παραπάνω από το κανονικό).
• Στις γυναίκες άστατος κύκλος.
• Άλλα (σκεφτείτε και προσθέστε από την εμπειρία σας).

Κοινωνικά συμπτώματα

• Τρώω με διαφορετικό τρόπο όταν είμαι με άλλους.
• Συγκρίνω το φαγητό μου με των άλλων στην ποιότητα και την ποσότητα.
• Σκέφτομαι και με προβληματίζει το τι σκέφτονται οι άλλοι στον τρόπο που τρώω.
• Με προβληματίζει το πως βλέπουν οι άλλοι το σώμα μου.
• Προσπαθώ να φάω την ίδια ποσότητα και ποιότητα φαγητού που τρώνε οι άλλοι.
• Αποφεύγω να πηγαίνω σε εκδηλώσεις εξαιτίας του φαγητού που σερβίρουν.
• Αποφεύγω να τρώω σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
• Η συμπεριφορά μου και οι σκέψεις μου γύρω από το φαγητό και το σώμα μου έχουν επηρεάσει τις διαπροσωπικές μου σχέσεις.
• Άλλα...

Ψυχολογικά συμπτώματα

• Στεναχωριέμαι σχετικά με τις διατροφικές μου συνήθειες.
• Έχω αυστηρούς κανόνες σε σχέση με τη διατροφή μου.
• Μετράω θερμίδες, υδατάνθρακες σε σχέση με το φαγητό μου.
• Διαχωρίζω τα φαγητά σε "καλά" και "κακά".
• Αισθάνομαι ενοχές όταν τρώω ένα "κακό φαγητό".
• Έχω εναλλαγές στη διάθεση μου.
• Φοβάμαι μην πεινάσω.
• Δεν εμπιστεύομαι το σώμα μου.
• Φοβάμαι πως άμα αρχίσω να τρώω “απαγορευμένες” τροφές δε θα σταματήσω.
• Φαντασιώνομαι συχνά το φαγητό.
• Κάνω συχνά σκέψεις σχετικά με το τι τρώω και δεν τρώω.
• Άλλα...

Συμπτώματα συμπεριφοράς

• Αν "σπάσω" έναν κανόνα που έχω σε σχέση με το φαγητό, τρώω ακόμα περισσότερο.
• Εάν φάω πολύ, αποφεύγω επόμενα γεύματα ή τρώω λιγότερο ακόμα κι αν πεινάω.
• Τρώω περισσότερο φαγητό όταν έχω άγχος.
• Κάνω γυμναστική αποκλειστικά για να κάψω θερμίδες ή για να χάσω βάρος.
• Συζητάω πολύ για δίαιτες, βάρος και φαγητό.
• Όταν είμαι σε διακοπές, τρώω περισσότερο από ότι χρειάζομαι, ακόμα κι όταν αισθάνομαι γεμάτος.
• Αποφεύγω τη σωματική επαφή.
• Άλλα...

Ποια είναι τα προσωπικά οφέλη του να εγκαταλείψει κανείς τις δίαιτες;

Ας αναλογιστούμε διαβάζοντας τα παρακάτω και έχοντας σαν οδηγό όλα αυτά που αναλύσαμε παραπάνω. Ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας.

1. Πως οι δίαιτες επηρέασαν την κοινωνική μας ζωή.
2. Πώς οι δίαιτες επηρέασαν τον τρόπο που τρώμε.
3. Πως οι δίαιτες επηρέασαν το μυαλό και τη διάθεση μας.
4. Πως οι δίαιτες επηρέασαν το σώμα μας.
5. Πόσο χρόνο και χρήμα έχουμε ξοδέψει στο κυνήγι των κιλών.

Ακόμα και εάν είμαστε συνειδητοποιημένοι ότι οι δίαιτες δεν λειτουργούν για εμάς και ότι μας έχουν στοιχίσει σωματικά και ψυχολογικά, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αφήσουμε τη “φαντασία της απώλειας βάρους”. Γι’αυτό και στις παρακάτω ερωτήσεις θα πρέπει να απαντήσουμε ειλικρινά.

• Ποια είναι τα πιστεύω μας γενικά για την απώλεια βάρους.
• Ποια είναι τα πιστεύω μας για την προσωπική μας απώλεια βάρους.
• Από που και πως προέρχονται ή δημιουργήθηκαν αυτά τα πιστεύω.
• Πως φαντασιωνόμαστε να αλλάζει η ζωή μας όταν κυνηγάμε την απώλεια βάρους.
• Πως μας έχουν επηρεάσει τα πιστεύω μας για την απώλεια βάρους.
  • Έχουμε αφήσει πίσω τομείς στη ζωή μας, έχουμε αναβάλει σχέδια (όπως δουλειές, σχέσεις ή άλλες δραστηριότητες) μέχρι να αδυνατίσουμε;
  • Σκεφτείτε την παραπάνω ερώτηση. Τι θα χρειαζόμασταν προκειμένου να βάλουμε σε εφαρμογή κάτι που μας ενδιαφέρει με το εδώ και τώρα σώμα μας;

Τα κρυφά πιστεύω και οι φαντασιώσεις που σχετίζονται με τις δίαιτες δεν εξαφανίζονται μαγικά.

Ακόμα και αν είμαστε αποφασισμένοι και ανοιχτοί μπορεί να ακολουθούμε υποσυνείδητα κανόνες και πρέπει. Γι’αυτό αναφέρω παρακάτω συμπεριφορές που μπορεί να έχουμε και να να μην τις κάνουμε συνειδητά:

• Αποφεύγουμε τους υδατάνθρακες, όπως τα δημητριακά, το ρύζι και τα μακαρόνια.
• Περιγράφουμε την ημέρα μας σε σχέση με το πως πήγε η κατανάλωση τροφής (καλή ή κακή).
• Βλέπουμε το φαγητό σαν εχθρό.
• Υπάρχουν “ελεύθερες μέρες” που τρώμε ότι θέλουμε παρ’όλο που δεν πεινάμε και είμαστε χορτάτοι.
• Με το που θα φάμε ένα απαγορευμένο φαγητό (ότι θεωρεί ο καθένας μας), σκεφτόμαστε ότι αποτύχαμε και τρώμε μεγάλες ποσότητες χωρίς να πεινάμε ακόμα κι αν είμαστε χορτάτοι.
• Αισθανόμαστε τύψεις που δεν ασκούμαστε για να κάψουμε τις θερμίδες που φάγαμε.

Και θα επανέλθω πάλι για να πω, ότι η διαισθητική διατροφή δεν είναι δίαιτα.

Επειδή καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από δίαιτες και πρότυπα ομορφιάς, θα πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και ανοιχτοί.

Οι αρχές της διαισθητικής διατροφής ΔΕΝ είναι κανόνες αλλά οδηγοί στην κατανόηση του εαυτού μας και στην βελτίωση της σχέσης μας με το φαγητό. Δεν μας λέει τι να σκεφτούμε και τι να φάμε, βασίζεται στην κατανόηση και την συμπόνια. Γι’αυτό και δεν οδηγεί τους ανθρώπους σε φανατισμό. Ο καθένας μας είναι διαφορετικός και έχει τα προσωπικά του εμπόδια αλλά και δύναμη και σοφία.

Καλλιεργήστε την συμπόνια και την αγάπη προς το σώμα σας και γενικότερα προς τον εαυτό σας. Αυτό που δεν σας έχει βοηθήσει τόσο καιρό (όπως το να κυνηγάτε ένα πρότυπο ομορφιάς, ένα νούμερο στη ζυγαριά κλπ.), αφήστε το με όλη σας τη δύναμη πίσω. Μην μειώνετε τον εαυτό σας. Καλλιεργήστε την αυτοπαρατήρηση μέσα και έξω από εσάς. Όπως δεν θα θέλατε να σας κρίνουν για την εξωτερική σας εμφάνιση, μάθετε να μην κρίνετε έτσι και τον εαυτό σας.

Επόμενο Αρχή 2η: Τιμήστε και ακούστε την πείνα σας

Πηγές: "Intuitive Eating" & "The Intuitive Eating Workbook" - Evelyn Tribole, Elyse Resch